Toelichting op de balans

Toelichting
De op 30 januari 2020 door de raad vastgestelde nota reserves en voorzieningen is het kader. De specificatie van de bestemmingsreserves is opgenomen in bijlage 6.3 met een toelichting per reserve.
Het totaal van de bestemmingsreserves ultimo 2023 bedraagt € 205,7 mln. hetgeen een toename is van € 12,8 mln. ten opzichte van 2022. Er is € 58,5 mln. toegevoegd en € 45,7 mln. onttrokken.
De grootste mutaties in de bestemmingsreserves betreffen:

• Arbeidsmarkt regio: Voor de arbeidsmarkt regio zijn via de algemene uitkering middelen ontvangen welke zijn gedoteerd aan de bestemmingsreserve € 1,0 mln. De totale besteding voor 2023 bedraagt € 1,1 mln. en is onttrokken aan de bestemmingsreserve.
• Inflatiefonds: Om financiële steun te kunnen bieden aan burgers, instellingen en bedrijven die te lijden hebben van de hoge inflatie is in 2022 en 2023 een dotatie van € 1,0 mln. gedaan aan de bestemmingsreserve inflatiefonds. In 2023 is € 0,8 mln. onttrokken.
• Opvang ontheemden Oekraïne: In 2023 is er een dotatie gedaan van € 12,7 mln. op basis van de rijksbijdragen. Het gaat om bijdragen voor de opvanglocaties (op basis van het normbedrag van € 83 per bed per nacht), zorg, leerlingenvervoer en taalonderwijs. De onttrekking € 12,6 mln. betreft de werkelijke besteding. Het restant € 0,1 mln. blijft beschikbaar voor de kosten van zorg, leerlingenvervoer en taalonderwijs.
• Regiodeal: In 2023 is een bedrag van € 1,0 mln. onttrokken voor kansen jeugd € 0,7 mln. en intensivering in de wijk € 0,3 mln.
• Afschrijvingslasten: In 2023 is er een dotatie gedaan van € 5,6 mln. aan de bestemmingsreserve afschrijvingslasten die is ingesteld om de afschrijvingslasten van investeringsprojecten (zodra ze gereed zijn) te dekken. In 2023 is voor € 0,4 mln. onttrokken ter dekking van afschrijvingslasten van investeringsprojecten.
• Investeringsfonds: In 2023 is een dotatie gedaan van € 14,4 mln. Dit is gedaan vanuit de algemene middelen € 13,0 mln., reserve infrastructuur € 0,4 mln., verkoop vastgoed € 0,7 mln., opbrengst reclame belastingen € 0,3 mln. De totale onttrekking is € 7,5 mln. Deze onttrekking is voornamelijk voor het sportpark Hoornse veld € 4,3 mln., Brug Zijkanaal H € 0,9 mln., school Inverdan € 0,8 , Bereikbaarheidsdeal € 0,5 mln., kwaliteit bestaande woningvoorraad € 0,2 en overige projecten € 0,8 mln.
• Transformatiefonds: Als gevolg van de wijziging in het BBV worden vanaf 2017 geen investeringen van maatschappelijk nut meer direct uit de exploitatiebegroting gedekt, maar op de balans geactiveerd. Dat heeft tot gevolg dat er (vooral) in de eerste jaren tijdelijk begrotingsruimte niet besteed blijft en in latere jaren een groter beslag wordt gedaan op de structurele begrotingsruimte. De vrijvallende begrotingsruimte 2023 € 7,1 mln. is gedoteerd aan de reserve. De onttrekking € 2,0 mln. heeft betrekking op Hoornse veld € 1,0 mln. en lasten woningbouwimpuls € 1,0 mln.
• Budgetoverheveling: In 2023 is er € 3,1 mln. gedoteerd aan de bestemmingsreserve. Dit betreft incidenteel beschikbaar gestelde budgetten welke niet zijn besteed in 2023, maar waarvoor nog wel uitvoering dient plaats te vinden in 2024. De budgetten van 2022 zijn onttrokken voor  € 2,6 mln. en toegevoegd aan het exploitatiebudget Het restant van € 0,2 mln. is doorgeschoven naar 2024.  
• Reserve corona ontvangsten: Het saldo van de corona reserve per 31 december 2022 € 5,2 is op grond van het opheffingsbesluit van de bestemmingsreserve genomen bij de voorjaarsnota vrijgevallen aan de algemene middelen.
• Vooruitontvangen bedragen algemene uitkering: Via de decembercirculaire van 2023 zijn middelen ontvangen die betrekking hebben op komende jaren € 4,6 mln. De middelen die in 2022 vooruitontvangen waren zijn in 2023 conform begroting € 6,8 mln. onttrokken.

Van de materiële bestemmingsreserves lichten wij de aard en reden toe per 31 december 2023:

• Regiodeal (€ 4,9 mln.): Vanaf 2021 zijn er extra bijdragen ontvangen (via het gemeentefonds) voor versterking arbeidsmarkt regio’s. Hiertoe moet een plan worden ontwikkeld. Het geld wordt tot die tijd in een bestemmingsreserve gestort.
• Afschrijvingslasten (€ 22,6 mln.): Zodra de investeringen die via het investeringsfonds gedekt worden gereed zijn dan vindt overheveling plaats naar de bestemmingsreserve dekking afschrijvingslasten. De afschrijvingen worden dan gedekt door een vrijval uit deze bestemmingsreserve.
• Investeringsfonds (€ 76,1 mln.): Het investeringsfonds is ingesteld om investeringen beter tegen elkaar af te wegen en de financiële beheersing te versterken. De begrote toevoeging en onttrekking wordt onderbouwd in de bestuursrapportages en via losse besluiten.
• Transformatiefonds (€ 52,4 mln.): Dit is een bestemmingsreserve die gevoed wordt met de niet benutte exploitatielasten (begrotingsruimte) die is ontstaan als gevolg van het verplicht activeren van alle investeringen met maatschappelijk nut in de openbare ruimte. Het doel van het fonds is het bevorderen van de maatschappelijk gewenste (versnelde) realisatie van woningbouwlocaties. Uit het fonds worden bijdragen aan investeringen gedekt indien aan de voorwaarden uit de financiële verordening is voldaan.
• Bodembeheer (€ 8,8 mln.): De bodemreserve wordt gebruikt om langlopende bodemsaneringen en nazorgtrajecten te financieren. Hierbij worden de landelijk gestelde doelen en termijnen uit het bodemconvenant, de gemeentelijke Zaanse doelen uit de Ruimtelijke Milieuvisie, en de wettelijke kaders in acht genomen. Daarnaast spant Zaanstad zich in bedrijven en marktpartijen te stimuleren bodemonderzoek en bodemsanering in eigen beheer uit te voeren. Dit draagt bij aan het bereiken van de gestelde doelen.
• Egalisatie begroting (€ 11,6 mln.): Niet aangewende middelen kunnen aan het exploitatiebudget worden toegevoegd. Deze extra middelen worden gebruikt als dekking voor uitvoering van activiteiten en bijbehorende lasten in toekomstige begrotingsjaren.
• Vooruitontvangen bedragen algemene uitkering (€ 4,6 mln.): Deze bestemmingsreserve wordt gebruikt voor integratie en decentralisatie uitkeringen die via de decembercirculaire worden ontvangen en leiden tot uitgaven in de komende jaren. Een dotatie vindt plaats in het lopende jaar waarna in het jaar van de kosten de onttrekking gedaan wordt. Betreffende budgetten zijn direct in het nieuwe jaar beschikbaar en worden technisch verwerkt in het eerste P&C document van het jaar via een pre prioritaire begrotingswijziging.