Zaandam Oost

Zaandam-Oost bestaat uit vijf aan elkaar grenzende wijken; Poelenburg, Pelders- en Hoornseveld, Kogerveldwijk, Rosmolenwijk en Zaandam-Zuid. In het gebied wonen rond de 47.000 inwoners, bijna 30% van alle inwoners in Zaanstad. De wijken hebben hun eigen karakteristieken en binnen de wijken zijn soms grote verschillen. Met een groot deel van de bewoners gaat het goed, maar er is ook een gemeenschappelijke deler; het zijn kwetsbare wijken waar relatief veel inwoners te kampen hebben met hardnekkige sociale problemen en waar de leefbaarheid en veiligheid structureel onder druk staan.

Gemeente Zaanstad ondertekende al in februari 2020 samen met 23 organisaties het Pact Poelenburg en Peldersveld, waarin partijen zich committeerden aan een kansrijke toekomst voor de jeugd in deze wijken. In december 2023 stemde de gemeenteraad in met uitbreiding van het Pact naar de wijken Hoornseveld, Kogerveldwijk, Rosmolenwijk en Zaandam-Zuid, het gebied noemen we Zaandam-Oost. De officiële ondertekening van het Pact Zaandam-Oost door ruim 40 maatschappelijk en publieke partners vond plaats in januari 2024. Het gebied Zaandam-Oost is ook onderdeel van het Nationale Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) . Binnen het NPLV zijn 20 gebieden in Nederland benoemd waar de opeenstapeling van leefbaarheid- en veiligheidsproblematiek zo heftig is dat het Rijk heeft besloten deze gebieden langdurig en op integrale wijze te ondersteunen. In 2023 werden diverse rijksregelingen open gesteld voor aanvragen voor de opgaves in deze gebieden. Het programmabureau van het Pact heeft samen met de gemeente afgelopen jaar veel tijd geïnvesteerd in het schrijven van aanvragen om hier aanspraak op te kunnen maken. Het gaat o.a. om een tweede tranche uit de Regiodeal en middelen uit de Spuk Kansrijke Wijk. Deze middelen zijn inmiddels toegekend en geven dekking aan de uitvoeringsplannen van het Pact voor 2023 en verder. Het budget voor het Volkshuisvestingsfonds 2 was overtekend. Het ministerie biedt begin 2024 een extra mogelijkheid om deze aanvraag opnieuw in te dienen.

De middelen voor het Pact Poelenburg en Peldersveld / Pact Zaandam-Oost vormen zich als een rode draad door (bijna) alle programma’s van de begroting. In 2023 zijn de middelen van het Pact nog niet apart zichtbaar gemaakt. Ook de (rijks)middelen die beschikbaar worden gesteld aan de alliantie worden op dit moment nog weergegeven als onderdeel van de gemeentelijke programma’s. De rapportage over deze activiteiten is in de programma’s van deze jaarrekening opgenomen. In 2023 werd met de alliantie partners van het Pact gewerkt aan vier opgaven: Participatie & Armoede, Jeugd, Fijn en Veilig Wonen en Veiligheid. Binnen deze opgaven namen verschillende partners delen van de uitvoering voor hun rekening. In sommige gevallen was dat de gemeente, in andere gevallen een van de partners bijvoorbeeld een schoolbestuur, een woningbouwcorporatie, of het sociaal wijkteam. In deze paragraaf reflecteren we op de resultaten die voortkwamen uit deze gezamenlijke inspanning. De focus lag daarbij in 2023 nog op de wijken Poelenburg en Peldersveld.  

We zagen het afgelopen jaar dat er in alle opgaven steeds beter de aansluiting wordt gevonden bij wat werkt voor bewoners. Hierbij is de samenwerking tussen de partners cruciaal. Hieronder een toelichting op de resultaten per opgave.

In de uitvoering lopen de partners van het Pact ook tegen een aantal knelpunten aan. Zo maken de betrokken organisaties zich zorgen over de krapte op de arbeidsmarkt. Dit speelt in alle sectoren, maar het betekent bij veel aangesloten organisaties dat het ontwikkelen van nieuwe werkwijzen opgehouden wordt door gebrek aan menskracht. Door tekorten in de kinderopvang kunnen ook mensen die een opleiding willen volgen of aan het werk willen, niet starten. Daarnaast wordt de aanpak in het Pact voor het grootste gedeelte uit incidentele middelen gefinancierd. Het ontbreken van structurele middelen maakt het lastig om structureel te bouwen aan een aanpak. Het blijft voortdurend zoeken naar financiering. Bovendien blijkt regelgeving rondom inkoopbeleid en aanbestedingen in veel gevallen niet passend bij de langdurige samenwerking met partners

Jeugd
Kinderen die in Zaandam-Oost geboren worden, moeten dezelfde kansen hebben als kinderen in de rest van Zaanstad. De ambitie is om deze kinderen dezelfde mogelijkheden te geven om zo op te groeien tot volwassenen die een positieve bijdrage leveren aan de maatschappij. Met het Pact hebben we daarom een doorlopende aanpak ontwikkelt vanaf 10 maanden voor de geboorte tot jeugd vanaf 12 jaar. Afgelopen jaar hebben we o.a. 32 gezinnen begeleid via Moeders van Zaandam en via de Zaanse aanpak ingezet op verschillende samenhangende en opvolgende interventies gericht op het versterken van ouderbetrokkenheid en de toeleiding naar VVE. De verlengde leertijd (VLT) die gestart is in schooljaar 2020-2021 is doorgezet. Daarnaast zijn er plannen ontwikkeld om deze uit te breiden naar meer scholen en meer uren in 2024. Ook de brugfunctionarissen, die ouders begeleiden bij vraagstukken waar ze in het dagelijks leven tegen aanlopen is een succes en is uitgebreid naar 15 scholen in Zaanstad waar veel kinderen zitten met een hoog risico op onderwijsachterstanden. Door de inzet van Studiezalen krijgen jongeren die het nodig hebben of fijn vinden een plek waar zij persoonlijke coaching, inclusief huiswerkbegeleiding, kunnen krijgen. Bij de jongeren winkels in wijkcentra De Poelenburcht, de Zuidhoek en Kleurrijk komen iedere week rond de 150 jongeren. Ze werken met jongerenwerkers aan het ontwikkelen van hun talenten door activiteiten, workshops en trainingen. SK Coaching coacht en begeleidt jongeren uit de wijk waarbij sport wordt ingezet om laagdrempelig met (onbereikbare) jongeren in contact te komen. Daarnaast is er een programma digitale weerbaarheid ontwikkelt dat wordt gegeven op 4 middelenbare scholen.

Participatie & Armoede
Bewoners van Poelenburg en Peldersveld moeten hun ambities kunnen verwezenlijken en zich ongeremd kunnen ontwikkelen. De ambitie is dat werken of je op een andere manier inzetten de norm is voor volwassen in de wijk en dat kinderen daardoor omringd zijn door rolmodellen waar zij zich aan kunnen spiegelen en optrekken. Om dit te bereiken zetten betrokken organisaties Dock, Werkom, het UWV, het Regiocollege, de woningbouwcorporaties, werkgevers en de gemeente Zaanstad zich gezamenlijk in. Opleiding in de wijk is een van de projecten. Vanwege het succes van de afgelopen jaren is besloten de opleiding in 2023/2024 uit te breiden met een groep pré entree en een groep mbo2. Ook de Fixbrigade heeft mooie resultaten geleverd. Dit jaar stroomden vier fixers uit naar een betaalde baan. Daarnaast ‘fixte’ de brigade meer dan 462 woningen. Eind dit jaar is het team verhuisd naar een grotere locatie in Zaandam Zuid, bovendien wordt een tweede hoofdfixer geworven. Door de stijgende kosten in het levensonderhoud is gebleken dat ouders niet altijd eten meegeven aan kinderen. Daarom worden de 11 scholen in Zaandam-Oost voorzien van lunches. Deze schoollunches worden voortgezet in 2024 omdat schoolbesturen en brugfunctionarissen aangeven dat dit onverminderd nodig is. Ook zijn er voorbereidingen getroffen voor het openen van het Punt in de Wijk, een fysieke zichtbare plek in de wijk waar inwoners terecht kunnen als ze op zoek zijn naar of vragen hebben over werk, opleiding, stage of taal. De opening van het Punt van de wijk staat nu gepland in het voorjaar van 2024. Er is een succesvol Banenfestival georganiseerd waarbij 371 bezoekers hebben kennis gemaakt met de 38 aanwezige bedrijven. 20 personen zijn daarbij bemiddeld naar werk, een mooi resultaat. Bovendien zien we dat een intensieve aanpak én begeleiding helpt om het aantal uitkeringen terug te brengen. Tussen 2017 en 2023 is het aantal uitkeringsgerechtigden in Poelenburg, Peldersveld en Hoornseveld afgenomen van ruim 1.200 naar 800. De Armoedemonitor 2023 maakt inzichtelijk dat het percentage minderjarige kinderen dat opgroeit in een minimahuishouden tussen 2017 en 2021 met ongeveer een kwart daalt.

Fijn en Veilig Wonen
Poelenburg en Peldersveld moeten wijken zijn waar bewoners fijn, gezond en veilig wonen, werken en verblijven. Daarom zet het Pact in op een breder woningaanbod, een mix van bewoners en op verschillende soorten winkels en voorzieningen. Daarnaast wordt er opgetreden tegen illegale kamerverhuur en overbewoning. Via Bewoners aan Zet werden afgelopen jaar 5 initiatieven van bewoners gerealiseerd in de openbare ruimte. In het buurthuis de Bubbel werden doorlopend activiteiten voor en door bewoners georganiseerd en Poelenburg Beach was open van mei tot oktober. Ook wordt er binnen deze opgave vanuit het Pact gewerkt aan een aantal woningbouw projecten o.a. de Spaghettiflat/Jasperstraat, de Linneaus- en Kraakstraat en het Flexwonen Sportpark Poelenburg. In 2023 is er in het kader van Veilig Wonen een aanpak ondermijning via vastgoed ontwikkelt, gericht op het opkopen van vastgoed ter bestrijding van illegale huisvesting, drugs en witwassen. Daarbij komt dat de Wet Bijzondere Maatregelen Grootstedelijke Problematiek onverminderd van kracht is, die de instroom van nieuwe kwetsbare bewoners beperkt.

Veiligheid
Om van Poelenburg en Peldersveld veilige wijken te maken moeten er door de overheid zichtbaar grenzen worden gesteld aan overlast gevend en crimineel gedrag. Bewoners moeten de leefbaarheid en het gevoel van veiligheid in hun wijk met een ruim voldoende gaan beoordelen. Streven is dat een carrière in de criminaliteit niet langer een lonend alternatief vormt voor opleiding of een baan. Afgelopen jaar heeft het interventieteam samen met partners mooie resultaten bereikt. Zo zijn er door meerdere locaties gesloten n.a.v. bedrijfscontroles. Daarnaast zijn er op last van de burgemeester woningen gesloten vanwege de vondst van drugs/ en of het bedrijven van prostitutie. Aankomend jaar wordt het interventieteam ook actief in Zaandam-Oost. Daarnaast is er afgelopen jaar onverminderd onderzoek gedaan naar fraude met uitkeringen. Het Team Wijkgerichte Overlast (TWO) van Zaanstad heeft gewerkt aan de aanpak van woonfraude in Poelenburg en Peldersveld. Per oktober 2023 is het werkgebied van het TWO vergroot naar heel Zaandam-Oost, om daar ook in te zetten op woonfraude als gevolg van het ‘waterbedeffect’ op wijken rondom Poelenburg en Peldersveld. Ook zijn er afgelopen jaar meerdere preventieve drugscontroles en vuurwerkcontroles uitgevoerd. Per 1 januari 2023 heeft Zaandam-Oost een handhavingsknelpunt op drie thema’s: verdovende middelen, glazenwassers en Zaandam-Oost. Op basis van dit convenant mogen bij het RIEC aangesloten partners eerder gegevens uitwisselen. Het RIEC is het Regionaal Informatie en Expertisecentrum waar partners van overheidsinstanties samenwerken in de bestrijding van ondermijnende criminaliteit We hebben afgelopen jaar ervaren dat door het uitwisselen van gegevens onder de vlag van het RIEC sneller een dossier kan worden opgebouwd en er gezamenlijk actie kan worden uitgevoerd.