Leeswijzer

Met deze leeswijzer willen we u makkelijk door de jaarstukken navigeren. Voor de verschillende onderwerpen wordt aangeven waar u deze in de jaarstukken kunt vinden. Via verschillende stappen kunt u steeds meer gedetailleerde informatie krijgen. De eerste stap is: ‘Het jaar 2023 in één oogopslag’. Dit overzicht biedt een samenvatting van de jaarstukken 2023. Daarna worden in de bestuurlijke hoofdlijnen de belangrijkste resultaten vermeld. Voor de meest gedetailleerde informatie wordt u verwezen naar de programmaverantwoording en de paragrafen. In de programmaverantwoording is op speerpuntenniveau toegelicht wat de realisatie over 2023 is. Ook zijn de financiële afwijkingen op programmaniveau toegelicht. De paragrafen zijn een soort dwarsdoorsnede van de programma’s. Hierin staat informatie over de financiële positie van de gemeente, over beheersmatige aspecten en over risico’s. Daarna treft u in het financiële deel van de jaarstukken het overzicht van baten en lasten en de balans met toelichting. Als laatste zijn bijlagen opgenomen die dieper ingaan op een aantal onderwerpen, met name financieel gerelateerd. Hieronder volgt een verdere uitleg per onderdeel.

Het jaar 2023 in één oogopslag (downloadlink)
Als losse bijlage is ’Het jaar 2023 in één oogopslag’ bijgevoegd. Hierin zijn de meest aansprekende financiële en beleidsmatige onderwerpen weergegeven. Op financieel gebied zijn de lasten en baten voor diverse onderwerpen opgenomen om inzicht in het volume en de aard van de uitgaven en inkomsten te geven. Een aparte grafiek laat zien welke delen hiervan incidenteel en structureel zijn. Ook de balanspositie is opgenomen en is de hoogte van de bezittingen en schulden uitgedrukt per inwoner. Op beleidsmatig gebied zijn aansprekende zaken uitgelicht.

Bestuurlijke en financiële hoofdlijnen
Ieder jaar legt het college via de jaarstukken verantwoording af over de behaalde resultaten van het afgelopen jaar. Dit is het eerste jaar dat we verantwoorden volgens de nieuwe programma-indeling. Vanaf 2023 is de begroting ingedeeld in programma's die aansluiten op onze opgaven. In de hoofdlijnen starten we met een aantal ontwikkelingen dat impact heeft gehad op de gemeente Zaanstad. Daarna  worden de bestuurlijke hoofdlijnen in de volgorde van de opgaven weergegeven.
Daarnaast wordt op hoofdlijnen een financieel overzicht gegeven, waarbij de grote financiële afwijkingen ten opzichte van de Narap 2023 worden beschreven. Ook dit jaar is een Dashboard financiën in de financiële hoofdlijnen opgenomen, als invulling van motie 5B Deltaplan Financiën . Met dit dashboard wordt op drie onderdelen informatie gegeven over de financiële situatie en ontwikkeling van de gemeente. Deze drie onderdelen zijn: exploitatie, vermogen en schuld en weerbaarheid en wendbaarheid.

Programmaverantwoording
De gemeenteraad stelt de begroting vast op programmaniveau. Per programma worden in dit onderdeel zowel de beleidsmatige als de financiële resultaten vermeld. Om dit onderdeel zelfstandig leesbaar te maken, zijn ook de doelstellingen per programma en de toelichting op de producten opgenomen. Per indicator en per speerpunt is de realisatie vermeld. De financiële resultaten zijn voor het programma als geheel opgenomen, omdat de gemeenteraad op programmaniveau autoriseert.

Er zijn 7 programma’s en een hoofdstuk Financiën:
Programma 1: Kansengelijkheid - De evenwichtige gemeente
Programma 2: Verstedelijking - De leefbare gemeente
Programma 3: Duurzaamheid - De duurzame gemeente
Programma 4: Gezondheid - De gezonde gemeente
Programma 5: Economie, kunst & cultuur - De welvarende gemeente
Programma 6: Veiligheid - De veilige gemeente
Programma 7: Samen werken aan Zaanstad
Hoofdstuk Financiën

Het Investeringsfonds en het Transformatiefonds maken onderdeel uit van programma 2.

Paragrafen
In de paragrafen staat informatie over de financiële positie van de gemeente, de beheersmatige aspecten en de risico's. Er zijn 8 (verplichte) paragrafen. Er is een extra paragraaf toegevoegd met betrekking tot Zaandam Oost.

1. Lokale heffingen ; geeft inzicht in de opbrengsten van belastingen en heffingen.
2. Weerstandsvermogen en risicobeheer ; geeft inzicht in de risico’s en in welke mate de gemeente in staat is deze op te vangen. Hierin zijn onder andere kengetallen over de schuldpositie, solvabiliteit en structurele exploitatieruimte opgenomen.
3. Onderhoud kapitaalgoederen ; geeft inzicht in de onderhoudsstaat van de gemeentelijke bezittingen en openbare ruimte.
4. Financiering ; geeft inzicht in de schuldpositie en betaalde rente. In 2019 is deze paragraaf uitgebreid ten opzichte van voorgaande jaren, om invulling te geven aan de afspraken die met DZ gemaakt zijn. Eén van de afspraken is het ‘afleggen van verantwoording over de schuldpositie in de jaarrekening’.  In deze paragraaf wordt daarom uitgebreid uitgelegd met welk doel schulden zijn ontstaan, wat de hoogte van de schulden is en wat de vooruitzichten zijn.
5. Bedrijfsvoering ; geeft inzicht in de speerpunten van de interne bedrijfsvoering en in het personeelsbestand inclusief inhuur.
6. Verbonden partijen ; geeft inzicht in de samenwerkingsverbanden die de gemeente heeft.
7. Grondbeleid ; geeft inzicht in de wijze waarop het grondbeleid binnen de gemeente wordt ingezet.
8. Zaandam Oost ; geeft inzicht in de aanpak in het gebied Zaandam Oost.
9. Openbaarheidsparagraaf Wet open overheid ; de Wet Open Overheid (WOO) verplicht de gemeente om zoveel mogelijk informatie openbaar te maken. Hiermee kunnen inwoners, bedrijven, raadsleden, journalisten en andere geïnteresseerden met de gemeente samenwerken, vragen stellen of eerlijke procedures voeren.

Financiële jaarrekening
De financiële jaarrekening geeft inzicht in het behaalde financiële resultaat. Dit wordt in het overzicht van baten en lasten op programmaniveau weergegeven, waarin de stortingen en de onttrekkingen aan de reserves per programma apart worden weergegeven. De cijfers zijn toegelicht met een analyse op hoofdlijnen, waarin het ontstaan van het resultaat wordt uitgelegd. Ook wordt hier een toelichting op de incidentele baten en lasten gegeven. Inzicht hierin is belangrijk voor de structurele financiële houdbaarheid.

Balans
De balans geeft de bezittingen en schulden van de gemeente weer per einde van het jaar ten opzichte van het begin van het jaar. In de toelichting zijn alle verschillende onderdelen verder gespecificeerd. Hier is bijvoorbeeld ook een overzicht van de reserves en de voorzieningen te vinden met een toelichting omtrent het gebruik.

Bijlagen
In de bijlagen wordt verplichte informatie gegeven (taakvelden, BBV-indicatoren, Sisa), maar ook worden de investeringen verder toegelicht en is er een overzicht van baten en lasten op prestatieniveau opgenomen. Bijlagen met niet financiële informatie gaan over het handhavingsprogramma en over kengetallen bezwaar en beroep.

Afrondingsverschillen
De financiële tabellen in de jaarrekening worden afgerond op € 1.000. Door deze afronding kunnen afrondingsverschillen ontstaan. Deze afrondingsverschillen kunnen een telverschil veroorzaken (+1 of -1).