Bestuurlijke hoofdlijnen

We zijn trots op de stappen die wij samen met onze inwoners en partners hebben gezet. Er zijn in Zaanstad mooie resultaten gehaald in het afgelopen jaar. Zo is er gestart met de bouw van meer dan duizend woningen. En we hebben hard gewerkt om begin 2024 het Pact Zaandam-Oost met 40 organisaties te ondertekenen. Een tekenend voorbeeld van ‘Samen werken aan Zaanstad’. De gemeente is duurzamer en groener geworden dankzij de realisatie van verschillende projecten. Om hier zelf verder in te groeien, is met de organisatieontwikke­ling ook meer ingezet op opgave- en gebiedsgericht werken. Zo blijven we samen Slagen Maken!
Het was ook een bijzonder en soms ook turbulent jaar. De val van het kabinet zorgde dat voor sommige onderwerpen op de rem is getrapt en dat er ook nog geen duidelijkheid is gekomen ten aanzien van de kortingen op het gemeentefonds voor 2026 en volgende jaren. Daarnaast werden we geconfronteerd met Poly, de zwaarste zomerstorm ooit gemeten, die een aanzienlijke impact heeft gehad op de Zaanse ambitie voor vergroening. Niet alle activiteiten zijn geslaagd en doelen gehaald. Zo blijven bijvoorbeeld de kosten voor jeugdhulp harder stijgen dan we willen, is het lerarentekort hardnekkiger, duurt het inburgeren langer dan gedacht en moeten we inwoners nog beter betrekken bij het maken van gemeentelijke plannen.
Van een andere orde zijn de oorlogen en conflicten in de wereld die ook onze Zaanse samenleving raken. Juist in deze tijden is het zaak dat we naar elkaar blijven luisteren, naar elkaar omkijken en ons proberen in te leven in de ander.

Kansengelijkheid
We willen een gemeente zijn waarin iedereen gelijke kansen heeft en volwaardig kan meedoen in de samenleving. Dit is nog niet vanzelfsprekend. We focussen op jeugd. Allereerst door kinderen samen met hun ouders te helpen bij hun ontwikkeling. Hiervoor is onder meer ingezet op de peuterplusgroep voor peuters die meer begeleiding nodig hebben, Moeders van Zaandam en dreumesspelen in Zaandam-Oost en op de voor- en vroegschoolse educatie. Ook hebben we ingezet op  brugfunctionarissen en jongerenwerkers. Zo voorkomen we onderwijs­achterstanden en lopen die  deels ook in.
Minstens zo belangrijk is het versterken van het dagelijks leven en voldoende bestaanszekerheid met inkomen, wonen en veiligheid. Met de inflatie van de afgelopen jaren kwam de bestaanszekerheid voor veel gezinnen onder druk te staan. Gelukkig zijn de prijsstijgingen in 2023 wat tot rust gekomen. We hebben dit jaar de herijking van het armoedebeleid afgerond. Ook zijn we gestart met het project Financiële APK, waarmee we inwoners beter wijzen op financiële regelingen en hulp. De ZaansePas is geïntroduceerd en is gratis voor mantelzorgers en minimahuishoudens.
We willen mensen helpen om uit de uitkering te stromen. Dit geeft mensen de gelegenheid om mee te doen naar vermogen, zodat hun wereld groeit. Ze worden (weer) onderdeel van een groter geheel, en vinden zingeving. Vanuit het Pact zorgden we voor nabijheid om meer effect te bereiken: de opleiding in de wijk draait met succes en een ‘Punt in de Wijk’ voor werk en leren is in de maak.
Voor de opvang van asielzoekers, ontheemden en statushouders hebben we afspraken gemaakt met het Rijk en de regio. Als één van de eerste gemeenten maken we aanspraak op de ‘bonus’ uit de nieuwe spreidingswet voor de opvang van vluchtelingen Zaanstad.

Verstedelijking

We geven richting aan de kwalitatieve groei van de leefbare stad. Op 1 januari 2024 is de nieuwe Omgevingswet in werking getreden. Dat zien we terug in de inzet: er zijn tien bestemmingsplannen vastgesteld door de gemeenteraad, en er zijn nog eens dertien ontwerp bestemmingsplannen ter inzage gelegd.
Dit jaar is het voor het eerst gelukt om de doelstelling te halen om duizend woningen per jaar in aanbouw te nemen: er is binnen de MAAK-projecten gestart met de bouw van meer dan 1.356  woningen. Zaanstad is een woon-werk gemeente. Daarom hebben we in het vastgestelde concept perspectief voor de Achtersluispolder gekozen om in het noordelijk deel de nadruk op de combinatie van werken en wonen te leggen en in het zuidelijk gedeelte de bedrijvigheid te behouden.
Voor de bestaande woningvoorraad hebben we een nieuw plan van aanpak opgesteld. Om zowel de CO-2 uitstoot te verminderen als de energierekening betaalbaar te houden, kijken we onder meer hoe de woningvoorraad duurzaam en klimaatbestendig verbeterd kan worden. We koesteren het erfgoed in onze gemeente: zo zijn er onder meer vijf gemeentelijk monumenten aangewezen, waaronder Houtloods 17. Ook zetten we in op de openbare ruimte. Onder meer door de netheid in het Inverdan-gebied ook in het weekend op niveau te houden, nieuw maaibeleid en groot onderhoud aan diverse bruggen. Bij vervangingen in de openbare ruimte keken we naar mogelijkheden om kwaliteit toe te voegen, bijvoorbeeld voor de ambities op het gebied van klimaatadaptatie en vergroening.
We willen dat de stad goed bereikbaar is. Daarom hebben we ingezet op verschillende regionale bereikbaarheidsopgaven, waaronder HOV ZaanIJ, de N516 Thorbeckeweg (AVANT) en de Guisweg.

Duurzaamheid
Samen met inwoners, bedrijven en instellingen werken we aan klimaatadaptatie, de energietransitie en de circulaire economie.
Het vergroenen van Zaanstad en het versterken van de biodiversiteit is geborgd in het programma vergroening en de uitvoering van projecten in de openbare ruimte. Hiermee krijgen de beleidsambities uit het bomenbeleidsplan, het groen en waterplan en het uitvoeringsplan klimaatadaptatie een impuls.
Klimaatdaptatie vraagt om het toevoegen van ‘groene kwaliteit’. Hiervoor stelden we als gemeente kaders aan nieuwe gebiedsontwikkelingen en investeerden zelf in groen in de gemeente. Soms hadden we een tegenslag: zo is de opgave voor vergroening groter geworden door storm Poly, waarbij 1.300 bomen zijn omgewaaid.
We willen ons energieverbruik verduurzamen. Daarom stimuleerden we woningbouwcorporaties om hun bezit te isoleren en wezen we particuliere eigenaren op rijksregelingen voor energiebesparing. Ook hebben we de duurzaamheidsleningen in 2023 voortgezet. Naast energiebesparing kijken we ook naar opwekken van duurzame energie. Met Alliander werkten we (en werken we nog steeds) aan de verzwaring van het elektri­citeitsnetwerk, wat een belangrijke voorwaarde is voor de energietransitie. Soms biedt slim conges­tiemanagement tijdelijk een oplossing.
Steeds meer Zaanse ondernemers werken meer circulair. De gemeente heeft steeds beter inzicht op de grondstoffen en de afvalstromen om minder afval te produceren.

Gezondheid
Gezondheid geven we een prominente plek. We willen vermijdbare gezondheidsproblemen bij inwo­ners voorkomen, het dagelijks leven en de sociale basis (preventief) versterken en gezondheidsach­terstanden terug dringen. Dit deden we onder meer met het Gezond en Actief Leven Akkoord, het Integraal Zorg Akkoord en de herijking van het lokale Sportakkoord.
Voor jeugd en gezin zijn we gestart met het implementeren van de landelijke Hervormingsagenda jeugd. De eerste resultaten daarvan verwachten we in 2024. Er zijn praktijkondersteuners jeugd en gezin bij huisartsenpraktijken neergezet voor lichtere GGZ-vragen. Er is een integrale gezinsaanpak opgezet en we zijn gestart met onze proeftuin voor het Toekomstscenario Kind en Gezinsbescherming. We willen dat gezinnen in de toekomst minder verschillende gezichten zien. Zo kunnen we de onderliggende problemen beter aanpakken.
Met de woonzorginventarisatie hebben we een eerste beeld gekregen van de aandachtgroepen. We richtten ons onder andere op valpreventie, digitale vaardigheden en activiteiten in de Week tegen de eenzaamheid.
Met het project Regionale Kenniswerkplaats Onbegrepen gedrag hadden we aandacht voor de GGZ-problematiek, onder meer door inzet van ervaringskennis. Zo kunnen we leren en innoveren. Met verdere samenwerking en verbinding kunnen we psychisch kwetsbare mensen beter ondersteunen.
Met succes hebben we tijdelijke opvanglocaties vormgegeven, waarmee wij een deel van de wacht­lijstproblematiek hebben opgelost en dak- en thuislozen passende opvang en begeleiding kunnen bieden. En het Inloophuis Villa Westerweide is officieel geopend.

Economie, kunst en cultuur

Samen met de stad is een nieuwe economische visie en een uitvoeringsplan ontwikkeld. Deze economische visie geeft een kader voor de inzet van de economische ontwikkeling van Zaanstad. Door ‘brede welvaart’ te omarmen gaat de economische visie niet alleen over economische groei, maar ook over maatschappelijke meerwaarde.
De opening van het plant based food centre van AAK (Koog aan de Zaan) in 2023, dat zich voor een groot deel richt op de eiwittransitie, sluit naadloos aan op het thema ‘Toekomstbestendige en kennisintensieve bedrijvigheid’ uit de economische visie.

We besloten de koers voor bedrijventerrein Achtersluispolder te wijzigen en we legden dit vast in een nieuw ontwikkelstrategie. Tekort aan ruimte voor economische activiteiten is één van de belangrijkste vraagstukken waar de omgevingsvisie en de strategie bedrijventerreinen antwoord op geven. Met het project Aanpak leegstand detailhandel hebben we in Zaanstad-centrum resultaat geboekt.

Naast ‘ruimte’ is ‘arbeidsmarkt en onderwijs’ een speerpunt van economisch beleid. Doorontwikkeling van het Techlandschapsinitiatief is er daar één van. Tegelijkertijd bouwt de stad aan een vraaggerichte arbeidsmarkt-agenda. Deze moet in het tweede kwartaal 2024 gereed zijn. De samenwerking met het bedrijfsleven kreeg verder vorm in de Bedrijven Investering Zone (BIZ) initiatieven. Ook hebben we een herstart gemaakt met het horecaoverleg.

In de cultuursector zijn crises zoals bestaanszekerheid, maatschappelijke onrust en het na-ijlende effect van Covid-19 voelbaar. Instellingen zijn in toenemende mate bezig met het evalueren en vergroten van hun maatschappelijke impact. We ondersteunden daarbij en investeren in een stevig cultureel netwerk als toekomstgerichte basis. Samen met de cultuursector en bewoners hebben we het Actieplan kunst en cultuur inclusief opgesteld, omdat iedereen zicht moet herkennen in het cultuuraanbod. We hebben de subsidieregelingen herijkt. Zo kunnen we de komende vier jaar vele kleine instellingen en amateurverenigingen ondersteunen, zodat alle inwoners de kans hebben om hun talenten en vaardigheden te ontwikkelen.

Veiligheid

We hebben samen met onze partners beter zicht gekregen op de problematiek Jeugd en veiligheid . Hierbij zetten we in op gecoördineerde preventie jeugd, preventieve overleggen in de wijk, veilig schoolklimaat, voorkomen jonge aanwas, ondersteunen van de buurtouders en persoonsgerichte aanpak. In 2023 zijn het convenant Veilig Schoolklimaat en het gebiedsplan Saendelft opgesteld.
Voor de aanpak van ondermijning hebben we binnen de organisatie alle taken, bevoegdheden en formatie zoveel mogelijk in samenhang georganiseerd. Zaanstad-breed, maar met extra prioriteit in Zaandam-Oost. Hiermee hebben we een basis gelegd voor de volgende fase in de aanpak van Ondermijning. Dit heeft onder meer geleid tot de aanpak van malafide glazenwassers. Vanaf 1 juli 2024 moeten glazenwassers in Zaanstad een vergunning hebben en mag er niet meer contant worden afgerekend.

Samen werken aan Zaanstad

We willen beter aansluiten bij de behoeften van onze inwoners, maatschappelijke partners en onder­nemers. Zo heeft Zaanstad deelgenomen aan het regionale Burgerberaad Wonen, dat voor een deel is meegenomen in de actualisatie van de Woonvisie. Ook zijn we begonnen met het organiseren van brede oplossingen voor openbaarmaking in het kader van de Wet Open Overheid.
Daarnaast zijn we begonnen met het vormen van een gemeenschappelijk kader voor het omgaan met participatie. Verder werkten we met elkaar (raad, college en organisatie) aan verbetering van ons samenspel. We hebben ontwikkelagenda’s opgesteld met concrete verbeterpunten, zodat onze inwo­ners, partners en ondernemers beter gehoord worden. We zien al dat betrokkenen vooruitgang ervaren. En we zijn er trots op dat we verbeterslagen hebben gemaakt op klachtafhandeling.
We verbonden ook partners buiten Zaanstad aan de Zaanse opgaven. Door onze lobby verder handen en voeten te geven bereikten we meer voor onze inwoners en ondernemers. We hebben afspraken met het Rijk gemaakt, zoals de RegioDeal 2 ZaanIJ en SPUK Kansrijke Wijk.