Brede integrale aanpak ondermijning

Op 1 januari 2024 is de nieuwe afdeling Aanpak ondermijning van start gegaan binnen ons veiligheidsdomein. Deze afdeling gaat er voor zorgen dat we de ondermijnende criminaliteit met nog meer focus in heel Zaanstad gaan aanpakken, in samenwerking met het PACT. Dat doen we onder andere door de relevante teams van Gebruikstoezicht, OOV, Straattoezicht en het Interventieteam samen te voegen. Op1 oktober is de programmamanager Ondermijning gestart. Hij is inhoudelijk opdrachtgever van deze nieuwe afdeling.  

Buiten de uitvoering van diverse projecten en acties is 2023 ook een jaar geweest waarin Zaanstad heeft gebouwd aan een effectieve organisatie voor een duurzame aanpak van ondermijnende criminaliteit. De inzet richtte zich op het verstoren van criminele netwerken en verdienmodellen, met name in kwetsbare/kansarme wijken.

Toezicht op ondermijnende activiteiten

Door (preventief) toezicht en handhaving pakken we criminele en illegale activiteiten aan. Met de bestuurlijke maatregelen kunnen we de veiligheid- en leefbaarheidsproblemen in de omgeving zo goed mogelijk beheersen en terugdringen. Inzet afgelopen jaar:

• Onderdeel van ons toezicht en de controles in 2023 was om meer contact te maken met  inwoners en ondernemers om de weerbaarheid en het vertrouwen in de overheid te vergroten. Daarnaast willen we laten zien dat de gemeente ondermijnende criminaliteit niet tolereert en er hard tegen optreedt. Dit is met name belangrijk voor de kwetsbare gebieden en wijken. Voor een succesvolle een duurzame bestrijding van ondermijnende criminaliteit werken we samen met publieke en private partijen. Zo kunnen we vanuit diverse bevoegdheden ondermijning aanpakken. Denk aan strafrechtelijke, bestuurlijke en fiscale maatregelen.
• Toezichthouders Ondermijning houden toezicht op het gebruik van panden. Zij controleerden in 2023 onder meer (exploitatie) vergunningen, op illegaal gokken en ze voerden (integrale) controles uit bij (horeca)bedrijfspanden, bedrijventerreinen en in opslagruimten. Dit heeft geleid tot handhaving op drugsgerelateerde criminaliteit, illegale bewoning, uitkeringsfraude en arbeidsuitbuiting.
• Bestuurlijke instrumenten die we hebben ingezet waren bestuursdwang door het sluiten van panden en dwangsommen of waarschuwingen.
  In 2023 hadden we extra aandacht voor het vergroten van de bewustwording van ondernemers op bedrijventerreinen, We scherpeten samenwerking met ondernemersverenigingen aan en gingen in gesprek met de ondernemers.
• Naast de toezichthouders Ondermijning heeft Zaanstad een Interventieteam, dat met name werkzaam is in Zaandam Oost. Dit Interventieteam, bestaande uit verschillende afdelingen binnen gemeente, politie en arbeidsinspectie, zet zich in om criminele netwerken en verdienmodellen in kwetsbare/kansarme wijken te verstoren. Om het verschil in de wijken te maken zijn zij enerzijds zichtbaar als overheid voor bewoners om het vertrouwen weer terug te winnen;  anderzijds laten zij blijken dat hard wordt opgetreden tegen ondermijnende criminaliteit.
  Het interventieteam voerde controles uit op de automotive-branche, deden hercontroles op voormalige henneplocaties en preventieve drugs-en vuurwerkcontroles en controleerden bij (grote) opslagruimten. Drugscriminaliteit had hierbij extra aandacht. Dit heeft geleid tot terugvordering van TOZO-uitkeringen, opleggen van dwangsommen, en sluitingen van woningen, garageboxen en bergingen.
• In 2023 zijn we met landelijke en lokale partners gestart met de aanpak van ondermijning in het Noorzeekanaal gebied. De eerste focus ligt op het verhogen van het zicht.

Nieuw bibob-beleid

Per 1 juni 2023 zijn de oude Bibob-beleidslijnen vervangen door één integraal beleid. De nieuwe beleidsregel is opgesteld met inachtneming van de gewijzigde Wet Bibob en de doelstellingen zoals genoemd in het Coalitieakkoord 2022-2026: ‘Slagen maken’. In het coalitieakkoord is bepaald dat we binnen de aanpak van ondermijnende criminaliteit beter gebruik moeten maken van de bevoegdheden in de Wet Bibob. Het nieuwe beleid biedt een actueel en uitvoerbaar juridisch kader waarmee kunnen voorkomen dat dat de gemeente onbedoeld criminelen faciliteert.

Interne weerbaarheid

De gemeente biedt diensten en producten aan die door criminele organisaties misbruikt kunnen worden. Daarmee loopt  de gemeente het risico om onbewust criminele organisaties te faciliteren. Denk aan horecavergunningen en het geven van subsidies. Ook specifieke informatie, zoals persoonsgegevens, kan erg interessant zijn voor criminelen. Dit maakt de organisatie en ook ambtenaren kwetsbaar voor criminele inmenging. Het is dan ook van belang dat onze gemeente zich bewust is van deze risico’s en maatregelen neemt om de gemeentelijke weerbaarheid te vergroten. We zetten in  op de volgende zaken:

• Een weerbare gemeente tegen criminele inmenging vraagt een organisatiebrede benadering. We zijn daarom gestart met een plan om organisatiebreed en structureel te informeren over ondermijning en ook structureel de risico’s daarin mee te nemen.
• Sinds 2023 is het mogelijk om voor extra kwetsbare functies voor  ondermijning gebruik te maken van VOG-Politiegegevens. Dit hebben wij al ingevoerd.
• Verder zijn er informatiebijeenkomsten geweest waarbij medewerkers leerden om signalen van ondermijning te herkennen en waar zij deze signalen kunnen melden.

Het doel is om in 2024 een concreet plan te hebben voor structurele aandacht in de organisatie voor ondermijning.  

Regionaal Informatie- en Expertise Centrum (RIEC)

Behalve  allerlei casuïstiek is in 2023 een RIEC-handhavingsknelpunt Drugs en een RIEC-handhavingsknelpunt voor Zaandam-Oost vastgesteld. Bij een handhavingsknelpunt kunnen  partners informatie delen en met elkaar een efficiënte aanpak afstemmen.