Product 4.1 Preventie, sporten en bewegen
Toelichting op product
We weten dat Zaanstad kampt met grote gezondheidsverschillen. Armoede is hiervan één van de meest genoemde oorzaken. We verkleinen die verschillen door een focus op preventie en het bevorderen van gezondheid van onze jeugd. We zetten in op gezondheidsbevordering en beweegstimulering voor inwoners die dat het meeste nodig hebben. We werken samen met partners zoals de GGD in programma’s als het Pact Poelenburg/Peldersveld (Zaandam Oost), op scholen in kwetsbare wijken en voor groepen jongeren die speciale aandacht verdienen (vanwege emotionele, sociale of lichamelijke uitdagingen). Met een gezonde omgeving, het stimuleren van gezonde leefstijl en het geven van het goede voorbeeld streven we naar het vergroten van de gezondheid van de stad en dorpen. We zien gezondheid in het licht van het brede welzijn van onze inwoners. Het is een combinatie van lichaam en geest en een samenspel tussen de fysieke omgeving en een passend activiteitenaanbod. Beweging heeft een positieve invloed op fysieke en mentale gezondheidsaspecten. Vooral als het gaat om bewegen bij de sportverenigingen en in de (groene) buitenruimte, individueel en met anderen. Daarom werken we aan voldoende sportvoorzieningen en een efficiënte, duurzame en functioneel ingerichte openbare ruimte. Maar ook aan een veilige sportomgeving met voldoende aandacht voor kansengelijkheid. Gezond worden en blijven doe je niet alleen. Zaankanters zelf, de gemeente en andere partners hebben daarin een rol. Inwoners hebben er baat bij dat de partners zowel op stedelijk als op buurtniveau effectief met elkaar samenwerken. Om zo gezamenlijk te ontdekken wat het beste werkt ten goede van het dagelijks leven van inwoners. Waar mogelijk kiezen we voor bewezen effectieve methoden. |
|---|
Naam | Realisatie 2020 | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Realisatie 2023 | Begroting 2023 | Streef- | Bron |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
% Inwoners dat de eigen gezondheid als goed/ zeer goed/ uitstekend ervaart | 86% | 84% | 81% | 82% | 86% | 86% | Zaanpeiling |
% Kinderen 3,9 jaar met overgewicht | 12% | 13% | 11% | nb | 13% | 11% | JGZ |
% Inwoners dat voldoet aan beweegnorm | nb | nb | 64% | 62% | nb | 67% | Zaanpeiling |
Toelichting indicatoren
Het percentage inwoners dat voldoet aan de beweegnorm laat zowel landelijk, als in Zaanstad een daling zien. De beweegnorm is gericht op bewegen in een brede zin en het gaat daarmee niet alleen om sport. Omdat dit pas sinds kort expliciet is opgenomen als onderdeel van het gezondheidsbeleid in de Zaanpeiling, hebben we daarmee nog geen direct beeld om op te reflecteren.
Terugblik op speerpunten 2023
Preventie
De gemeente heeft een door het Rijk goedgekeurd plan (2023-2026) opgesteld voor het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en Integraal Zorg Akkoord (IZA). Daarmee kunnen we inzetten op het voorkomen van vermijdbare gezondheidsproblemen bij inwoners in verschillende levensfases. In 2023 zetten we hiermee in op onder andere het terugdringen van gezondheidsachterstanden (waaronder Kansrijke Start), het versterken van het dagelijks leven en de sociale basis en vitaal ouder worden. Eind 2023 hebben we veel maatschappelijke initiatieven met een preventie functie financieel ondersteund. Voorbeelden hiervan zijn initiatiefnemers die een plek bieden aan jongeren om hun talenten te ontwikkelen. Het lokaal Sportakkoord is herijkt, waarbij zorg- en sportaanbieders samenwerken aan interventies. Zo zijn er nu onder andere watertappunten bij buitensportaccommodaties. Mensen met overgewicht kunnen meedoen in de Gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) Beweeggroepen. Voor de huisvesting van onze uitvoerende partner GGD hebben we voorbereidingen getroffen voor gezamenlijke huisvesting, samen met de Veiligheidsregio, op de centraal gelegen locatie Prins Bernhardplein in Zaandam.
Gezondheid in de openbare ruimte
Dit jaar hebben we ook gewerkt aan de ontwerpaanpak Openbare ruimte en Omgevingsvisie, waar gezondheid een prominente plek heeft gekregen. Daarmee moedigt de inrichting van de openbare ruimte met bijvoorbeeld sport- en speeltoestellen en fiets- en wandelpaden mensen uit om te bewegen. Hittestress en luchtkwaliteit zijn factoren die van invloed zijn op de gezondheid. Op basis daarvan keken we bijvoorbeeld waar extra bomen kunnen komen in wijken waar nu nog relatief weinig groen is, onder andere in de Russische Buurt.
Sportinfrastructuur
In samenspraak met de sportverenigingen hebben we gewerkt aan het nieuwe beheermodel voor de buitensportaccommodaties. In 2024 leggen we dit voor aan de raad ter besluitvorming, zodat het in 2025 van kracht kan worden. Op sportpark Hoornseveld is het nieuwe tennis- en padelpark van TOPZ geopend en zijn ZKV en ZKC’31 verder gegaan als één vereniging KVZ’23. ZVC’22 heeft met de gemeente gewerkt aan het ontwerp van hun nieuwe kantine. Daarbij is er met behulp van de inflatiereserve een inhaalslag uitgevoerd bij de aanleg van LED qua veldverlichting en zijn nu alle hoofdvelden op alle buitensportaccommodaties voorzien van LED. Diverse projecten zijn opgestart in samenspraak met het Sportbedrijf en diverse sportaanbieders, waarbij sport als middel is ingezet, zoals Poelenburg in Beweging voor kinderen met overgewicht.
Regionale gezondheidsvisie
De raad heeft de Regionale gezondheidsvisie Samen werken aan gezondheid op 19 januari 2023 vastgesteld. In deze visie staan preventie en positieve gezondheid centraal. De door de landelijke overheid gesloten akkoorden zoals het GALA en IZA dragen op lokaal niveau weer bij aan de doelen in deze regionale visie.
Aanpak gezondheidsverschillen
In 2023 is de bestaande samenwerking tussen partners rond gezondheid in Zaandam Oost geïntensiveerd. Afgesproken is om, tegelijk met de verbreding van Pact Poelenburg-Peldersveld naar heel Zaandam Oost, een pijler Gezondheid aan het pact toe te voegen. Dit maakt het mogelijk om specifieker en gerichter te werken aan het verbeteren van de gezondheid van de inwoners in dit gebied. Dat draagt ook bij aan het verkleinen van de gezondheidsverschillen in Zaanstad. Vanuit zowel de data als signalen en ervaringen van professionals, vrijwilligers en bewoners zijn de samenwerkende partners in het najaar van 2023 gestart met het uitwerken van zes thema’s tot een uitvoeringsplan Gezondheid, dat zij in de eerste helft van 2024 samen bestuurlijk zullen vaststellen. De thema’s zijn tijdige zorg en welzijn; zwangerschap, opvoeden en ouderschap; psychosociale gezondheid; leefstijl; samen beslissen met gezondheidsvaardigheden; gezonde (fysieke) leefomgeving. In de tussentijd werken de partners ook al verder aan zaken als Jongeren op Gezond Gewicht en goede afstemming tussen huisartsen en Sociale Wijkteams. De samenwerking met de Zaanse huisartsenvereniging levert concrete kansen op voor nieuwe huisartsenlocaties, in bestaande buurten en in nieuwe woongebieden. Dit draagt bij aan de aanpak van het huisartsentekort, want de beschikbaarheid van praktijkruimtes is een eerste vereiste.