Klimaatbestendige, groene en gezonde omgving

Er is minder areaal omgevormd, omdat enkele projecten in de planning uitlopen. Bijvoorbeeld de herinrichting van het Pontplein die start in 2024. Ongeveer de helft komt uit gemeentelijke herinrichtingsprojecten, de andere helft komt uit de tegelophaalservice, het aanleggen van geveltuinen en tegelwip-projecten in de openbare ruimte.

We hebben actief ingezet op het vergroenen van speelplekken en schoolpleinen om ze daarmee ook als koelteplek te kunnen gebruiken in warme periodes. Bij elf speelplekken zijn bomen toegevoegd we hebben zeven  schoolpleinen aangepakt. Dat is beduidend meer dan beloofd. Hiervoor is in 2023 ruimte in het MIP benut voor zogeheten ‘plusprojecten’.

De indicator van het gemiddelde kroonbedekkingspercentage wordt eens per twee jaar geactualiseerd. In 2023 is deze opnieuw gemeten, gecorrigeerd naar de verwachte invloed van zomerstorm Poly: 1.300 bomen zijn verloren gegaan. Hoewel door de aanpak vergroening ook bomen bij gepland zijn, zullen deze voorlopig niet zichtbaar zijn in het boomkroonbedekkingspercentage: het zijn jonge bomen die op zijn vroegst na vijf jaar zichtbaar zijn met een boomkroon.

We werkten aan een bruikbare indicator voor het meten van de bijdrage van de openbare ruimte aan het versterken van de biodiversiteit. In samenwerking met Natuurlijke Zaken en vele vrijwilligers wordt jaarlijks de Zaanse biodiversiteit onderzocht. Uit de rapportage van 2023 kunnen nog geen conclusies worden getrokken over de stand van de biodiversiteit. Een dergelijke analyse wordt verwacht na vier meetjaren (eind 2025/begin 2026).

Momenteel loopt er een aanvraag bij het RIVM voor de indicator luchtkwaliteit. Zij hebben de bron voor deze informatie (Dashboard - Duurzame Leefomgeving waarstaatjegemeente.nl) al sinds 2021 niet meer ‘up to date’ gebracht.  

Het vergroenen van de stad en verbeteren van biodiversiteit
Programma Vergroening
De aanpak Vergroening van de Stad en het Programma Vergroening Zaanstad 2023 is vastgesteld. Verschillende projecten zijn van start gegaan, zoals de vergroening van de wijk Parkrijk in Saendelft, het vergroenen van speelterreinen in heel Zaanstad de Graskarper in Krommenie en de Boeg in Zaandam, het aanleggen van een boomstructuur aan de C. Bruijnzeelweg, het vergroenen van schoolpleinen. Met het vergroenen van stenige wijken zijn er twee als proeftuin aangewezen: de Russische Buurt in Zaandam en de Zeeheldenbuurt in Wormerveer. We hebben plannen ontwikkeld voor de vergroening van onder meer de Zaanweg en het Pontplein. Bij stedelijke ontwikkelingen leggen we de  nadruk op een boomkroonbedekking van 20-30%.
Een tegenvaller in de vergroening is het effect van zomerstorm Poly, waarbij 1.300 bomen zijn omgewaaid. Er is een herplantplan gemaakt om t/m 2026 alle bomen terug te plaatsen. Eind 2023 is hier al een eerste start mee gemaakt. De herplant is onvoorzien en aanvullend budget wordt aangevraagd bij de Voorjaarsnota 2024. Zonder aanvullend budget gaat het realiseren van het boomkroonpercentage langer duren.

Biodivers maaibeleid
Het nieuwe maaibeleid is van kracht waarbij 50 hectare gazon is omgezet naar een meer biodiverse vegetatie door minder vaak te maaien en door ecologisch beheer of sinusbeheer uit te voeren.

Aanpak en monitoring biodiversiteit

In 2023 zijn we gestart met het opstellen van de overkoepelende Aanpak Biodiversiteit, die onder andere input geeft voor de vergroeningsopgave. Dit is een project vanuit het Groen & Waterplan.
In 2022 heeft het Meetnet Biodiversiteit Zaanstad een doorstart gemaakt. In samenwerking
met adviesbureau Natuurlijke Zaken én vele vrijwilligers wordt de Zaanse biodiversiteit onderzocht.
Doel ervan is om trends en ontwikkelingen in de biodiversiteit te ontdekken. Daartoe wordt meerjarig gegevens verzameld met de inzet van betrokken vrijwilligers. Natuurlijke Zaken begeleidt deze
vrijwilligers en leidt hen op. Door deze gegevens te combineren met de gegevens die andere
organisaties en betrokkenen delen, ontstaat een beeld van hoe het met de in het wild levende
flora en fauna van Zaanstad gaat. Adviesbureau Natuurlijke Zaken maakt jaarlijks een rapport over de resultaten van het afgelopen meetjaar. Het rapport met de resultaten van 2023 volgt later dit jaar ter kennisname aan de raad.

Natuurinclusief bouwen
Vanuit het Groen & Waterplan en als uitwerking van het uitvoeringsplan klimaatadaptatie is het puntensysteem voor natuurinclusief bouwen uitgewerkt. Deze staat op de planning voor bestuurlijke behandeling in de eerste helft van 2024. Met dit puntensysteem willen we de biodiversiteit in Zaanstad versterken en Zaanstad klimaatbestendiger maken. Dit draagt bij aan een betere leefbaarheid voor mens en dier.

Klimaatbestendige stad
We gaven volgens planning uitvoering aan het Uitvoeringsplan Klimaatadaptatie en het Bomenbeleidsplan. Zichtbare resultaten buiten zijn er met name op het vlak van vergroening. De gemeentelijke subsidieregeling voor bomen op terreinen van woningbouwcorporaties heeft geleid tot de aanplant van ongeveer 100 bomen. De feitelijke aanplant volgt in het eerste kwartaal van 2024 in wijken waar de openbare ruimte eigenlijk te beperkt is voor de aanplant van bomen. In de samenwerking met bedrijven hebben we de wensen voor klimaatadaptatie en vergroenen van bedrijventerreinen opgehaald bij bedrijven. Dit hebben we gedaan als onderdeel van het opstellen van de ruimtelijk economische profielen voor de perifere bedrijventerreinen.
Het uitvoeren van een klimaatstresstest en het hanteren van de MRA Basisveiligheidsniveaus klimaatbestendige nieuwbouw is nu vast onderdeel van plannen voor gebiedsontwikkeling  en projecten.
We zijn gestart met de ontwikkeling van operationele handreikingen voor hóe we klimaat adaptieve maatregelen kunnen realiseren en hoe we ze kunnen beheren.  Zo is er nu een standaardprincipe Zaanse wadi en werken we aan standaardprincipes voor waterdoorlatende en waterbergende verhardingen.

Kwaliteit leefomgeving in ontwerpaanpak openbare ruimte
In de openbare ruimte komen alle zes strategische opgaves samen. In de (nog vast te stellen) integrale ontwerpaanpak is een beeld gebracht welke ambities dit allemaal zijn. De ambities voor de vergroening en de biodiversiteit van Zaanstad zijn geborgd door het bomenbeleidsplan, het groen-en-water plan en uitvoeringsplan klimaatadaptatie hierin op te nemen. Maar ook bewegen, ontmoeten en beleven buiten hebben hier een belangrijke plek.

Aanpak landelijk gebied
De belangrijkste pijlers van de uitvoering van het Groen- en Waterplan zijn het gebiedsproces in Polder Westzaan en de start van de deelprojecten onder de overkoepelende aanpak duurzaam varen.

Gebiedsproces polder Westzaan
Op basis van de Integrale Gebiedsvisie Polder Westzaan, hebben we gewerkt aan een integraal uitvoeringsplan. Door veranderende regelgeving en de val van het kabinet neemt deze fase iets meer tijd in beslag. Ondertussen hebben we de eerste onderzoeken naar de impact van verbrakking op de agrarische sector gedefinieerd. In afstemming met betrokken agrariërs zijn die gestart.
In 2021 is het benodigde budget voor het opknappen van het Schanszichtpad (Zaanse Schans) bij elkaar gebracht en hebben betrokken partijen een akkoord bereikt op de route. De heropening was in het voorjaar van 2023. Met de wandelroute is het recreatieve aanbod en de belevingswaarde van de natuur op de Zaanse Schans vergroot. Ook draagt het bij aan betere spreiding van bezoekers, omdat je nu een rondje kunt lopen.

Duurzaam varen
Er is een samenhangende aanpak opgesteld voor het duurzaam recreatief varen met prioriteit van de maatregelen. Op basis hiervan konden we inzetten op het zoneren van het snelvaren in het weidevogelkerngebied en het reguleren van recreatievaart in het buitengebied.

Milieu & bodem
Opstellen Actieprogramma Omgevingslawaai 2024-2028
De Geluidskaarten 2021 die de basis vormen voor het Actieplan Omgevingslawaai zijn vastgesteld en vormen de basis voor Actieplan Omgevingslawaai.

Afwegingskader Stikstof en lobbyagenda richting Rijk en provincie
Binnen de Zaanse Netwerkstrategie hebben we ingezet op de aanpak stikstof en het versterken van de relatie met de Provincie en de Omgevingsdienst Noord-Holland-Noord. Dit is van vanwege de projecten die tegen stikstofregelgeving oplopen. De stikstoftool is beschikbaar en projecten met een stikstofimpact hebben we daarin opgenomen. Hiermee is nu inzichtelijk wat de netto impact is op de stikstofdepositie.

Aanpak bodem
De onderzoeken van de aanpak van diffuus lood en de meeste saneringen zijn afgerond.