Product 1.1 Onderwijs
Toelichting op product
Onderwijs is bij uitstek een middel om kansengelijkheid te bevorderen. Elk kind heeft recht op goed en passend onderwijs, zodat ieder kind zich kan ontwikkelen. Dat is in de praktijk nog geen vanzelfsprekendheid. Het tekort aan vakbekwame leerkrachten en medewerkers in de kinderopvang heeft veel impact, vooral in de kwetsbare wijken, en vergroot de werkdruk voor die professionals die elke dag in deze wijken werken. Kinderen en jongeren zijn als gevolg van langdurende coronamaatregelen en sluiting van de scholen achterop geraakt. In bepaalde wijken meer dan in andere wijken. Het Onderwijsachterstandenbeleid (OAB) is een belangrijk instrument om kansenongelijkheid bij kinderen tot 12 jaar tegen te gaan. Gemeenten hebben de wettelijke verantwoordelijkheid om alle jonge kinderen met een risico op een (taal)achterstand voorschool te bieden. We zetten de geoormerkte Rijksmiddelen in waar dat het hardst nodig is. We maken onderscheid tussen wijken waar veel kinderen te maken hebben met risico op onderwijsachterstand, de zogenaamde ‘A-locaties’, en locaties waar dat aandeel kinderen minder groot is (B-locaties) of vrijwel afwezig (C-locaties). Aandacht voor een goede taalontwikkeling bij (jonge) kinderen is een blijvend speerpunt. Ouders zijn daarbij onmisbaar. Het is belangrijk dat ouders en professionals weten hoe zij kunnen handelen en samenwerken. Met de OAB-middelen investeren we zowel in het hele jonge kind (-9 maanden tot 2,5 jaar), als in de voorschoolse educatie op de peuterspelenlocaties (2,5 - 4 jaar) en de vroegschoolse educatie in het basisonderwijs. Op de A-locaties zorgen brugfunctionarissen voor een stevige samenwerking tussen ouders en school. In Zaandam-Oost investeren we in een verlenging van de basisschooldag door extra lesaanbod om de vensters op de wereld van kinderen te groten. De specifieke rijksuitkering (SPUK) Kansrijke Wijken, maakt extra investeren in het jonge kind en uitbreiden van de verlengde basisschooldag in ieder geval tot 2026 mogelijk. Komend jaar willen we de verlengde leertijd ook inhoudelijk verder ontwikkelen. Het tijdelijke Nationaal Programma Onderwijsmiddelen (NPO) is bedoeld om de door corona opgelopen achterstanden in te lopen. We zetten in op interventies die aanvullend zijn op de keuzes van de onderwijssector zelf en aanvullend zijn op andere rijksmiddelen voor jeugd in verband met corona. Prioriteit ligt op het vergroten van kansengelijkheid en op het versterken van de veerkracht van jongeren. Het lerarentekort is een probleem in heel Zaanstad en daarbuiten. Aantrekkelijke schoolgebouwen, ruimte om te focussen op onderwijs en beschikbare woningen in de buurt zijn factoren die het lerarenvak aantrekkelijker maken. Samen met de schoolbesturen verkennen we hoe we het tekort het hoofd kunnen bieden, ieder vanuit eigen rol en verantwoordelijkheden. Onze leerlingen verdienen aantrekkelijke, duurzame en veilige schoolgebouwen met groene schoolpleinen. Er is een begin gemaakt met de projecten om onderwijsgebouwen te vervangen en daar waar noodzakelijk uit te breiden. Daarbij gaan wij in kwetsbare wijken, zoals Zaandam Oost, een stapje verder. We gebruiken de mogelijkheid om een schoolgebouw eerder te vernieuwen als dit de kansengelijkheid in een wijk sterk bevordert. Doelstelling is dat 86% van alle onderwijsgebouwen in 2040 energieneutraal zijn. Deze ambitie is vastgelegd in het Integraal Huisvestingsplan voor het Primair en het Voortgezet Onderwijs. Al deze plannen en keuzes worden samen met onderwijsbesturen en kinderopvangorganisaties gemaakt en in de gezamenlijke Onderwijsagenda vastgesteld. |
|---|
Naam | Realisatie 2020 | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Realisatie 2023 | Begroting 2023 | Streef- | Bron |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Het percentage doelgroepkinderen dat deelneemt aan voorschoolse educatie en reguliere opvang | 69% | 76,6% | 79,2% | 78,7% | 85% | 90% | VVE-monitor |
Het percentage kinderen dat bij de eindtoets het streefniveau voor taal haalt (2F) | n.v.t. | 54% | 57% | 59% | 57% | 60% | Onderwijs in Cijfers Zaanstreek / DUO |
Aantal doelgroepleerlingen dat we bereiken met naschoolse activiteiten | VL: 1600 + OSC: 700 | VL: 1661 + OSC: 4110 | VL: 1705 + OSC: 4100 | VL 1705 + OSC: 4125 | VL: 1661 + OSC: 4110 | VL: 1661 + OSC: 4110 | Onderwijs, DUO en monitor door coördinator Impuls OSC |
Toelichting indicatoren
Het bereik van het aantal kinderen dat naar reguliere en VVE-opgang gaat, is ongeveer stabiel gebleven. Onze ambitie is groter en daarom doen we een aantal dingen om het bereik te vergroten. Om het gewenste effect te bereiken, sturen we extra bij met de volgende maatregelen, waarbij wel gezegd moet worden dat dit een complex vraagstuk is:
- Verbetering van het informatiepakket voor ouders om hen beter te informeren en enthousiasmeren over VVE (gebruiksklaar in januari 2024).
- Forse investering in de Zaanse aanpak binnen de pijler Jeugd van het Pact Zaandam-Oost: een samenhangend geheel aan interventies vanaf de jongste kinderjaren, dat deelname aan VVE stimuleert.
- Andere aanbieder VVE-locatie bij IBS de Horizon. Gezien de aanmeldingen lijkt deze aanbieder goed aan te sluiten bij een behoefte van ouders.
De kinderopvangorganisaties hebben per saldo geen wachtlijsten, wel zijn er enkele populaire locaties.
Terugblik op speerpunten 2023
Het verkleinen van onderwijsachterstanden en het vergroten van ontwikkelkansen
In Zaanstad staan 60 scholen voor Primair Onderwijs (PO). Op 18 locaties (dat waren er vorig jaar nog 16) zitten veel leerlingen met een hoog risico op onderwijsachterstand (we noemen ze A-locaties).
Op alle 18 A-scholen zijn brugfunctionarissen actief. Hiervan staan er 12 in Zaandam-Oost en 6 in de rest van de gemeente. Volgens betrokkenen heeft de inzet van de brugfunctionaris grote meerwaarde voor het contact met ouders.
De partners hebben de evaluatie van het onderwijsachterstandenbeleid (AOB) vertaald naar een nieuw beleidskader met speerpunten voor de komende jaren (wordt begin 2024 ter vaststelling aangeboden aan de gemeenteraad). De A-locaties houden de focus.
Het aantal doelgroepkinderen verschilt per school en niet overal is dezelfde aanpak mogelijk. Het integrale OAB-aanbod gaat beter op die verschillen aansluiten. We merken dat vooral in Zaandam-Oost ouders niet genoeg weten over vroegschoolse educatie. Daarom willen we met de Pact-partners komen tot een samenhangend pakket vanaf de jongste kinderjaren. Door in die fase contact en vertrouwen op te bouwen, maken we de stap naar VVE kleiner en meer vanzelfsprekend. Deze investering in de Zaanse aanpak krijgt vorm binnen de pijler Jeugd van het Pact Zaandam-Oost, start medio 2024.
Met de middelen van het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) zetten we tijdelijk extra OAB-interventies in. Denk aan jongerenwerkers in het voortgezet onderwijs die jongeren op sociaal, emotioneel en fysiek vlak bijstaan. Een ander voorbeeld is de proef met acht plekken om uitval uit het primair onderwijs te voorkomen (Buiten Gewoon Leren Plus). Zorgboerderijen bieden een combinatie van onderwijs en zorg aan. De boerderij biedt kinderen in een prikkelarme, groene, niet-schoolse omgeving onderwijs en zorg. Doel is terugkeer naar onderwijs.
Preventie door hulp op maat aansluiten op de kinderopvang en het onderwijs
Preventie is een belangrijke pijler in de doorontwikkeling van de jeugdhulp (zie ook programma Gezondheid). De evaluatie van het schoolmaatschappelijk werk is daar een belangrijk onderdeel van. De voorbereiding is gedaan, de uitvoering van de evaluatie schuift door naar 2024.
Met het oog op preventie is dit jaar voor het eerst een peuter-plus groep gestart op de locatie Peldersveld. Hier krijgen acht kinderen (in plaats van zestien in de reguliere VVE-groep) extra aandacht en intensieve begeleiding. Op basis van de evaluatie werken we aan uitbreiding met een peuter-plusgroep in Zaanstad Midden en Noord.
Jongeren zo goed mogelijk voorbereiden op hun toekomst
Binnen het jongerenloket werken Leerplicht, het Doorstroompunt (voorheen Regionale Meld- en Coördinatiefunctie (RMC)), Service punt Werken en Leren, Straathoekwerk en het jeugdpreventie-programma samen met het onderwijs om jongeren tot 27 jaar te begeleiden naar een duurzame plek op de arbeidsmarkt (met een startkwalificatie).
Leerplichtambtenaren hebben aan het begin van het schooljaar op iedere school hun werkwijze en de route van een verzuimmelding toegelicht. In 2023 waren gemiddeld vier doorstroomcoaches actief die jongeren vanaf 18 jaar zonder startkwalificatie begeleiden naar school, werk of dagbesteding. Zij hielden onder andere verzuimgesprekken, regelden individuele trajectbegeleiding, waren aanwezig op het Regio College (mbo) en gingen op huisbezoek. Ook nemen twee jobhunters die jongeren bij de hand en helpen hen met het zoeken naar een passende werk(-leer)plek. Het Jongerenloket biedt diverse cursussen aan, zoals de training ‘Op de Ritt’. Deze training helpt jongeren om hun toekomst helder te krijgen en zelfkennis te vergroten, en vaardigheden zoals solliciteren te oefenen en te pitchen. Cijfers over leerplicht, het doorstroompunt en voortijdig schoolverlaten zijn jaarlijks in het voorjaar beschikbaar.
Specifiek in Zaandam-Oost biedt het jongerenwerk huiswerkbegeleiding aan en kunnen jongeren op beide VMBO’s terecht bij de Stichting Studiezalen voor het maken van huiswerk, maar vooral ook om de begeleiding te krijgen die ze nodig hebben. Daarnaast zijn er op verschillende plekken Jongerenwinkels waar leerlingen kunnen binnenlopen en begeleiding kunnen krijgen bij de oriëntatie op stage, opleiding en werk.
Uitnodigende onderwijsgebouwen op de juiste plek
In 2023 is gewerkt aan de volgende IHP-projecten:
- Renovatie Michaelcollege (SMC), fase 3.
- Haalbaarheid en voorbereiding Bertrand Russell College.
- Renovatie en uitbreiding van het Wij-Land.
- Programma van Eisen en ontwerp OBS Kogerveld.
- Ontwerp Zaans Hout.
- Realisatie Herman Gorter locatie D. Doniastraat.
Voor twee projecten is de planning en aanpak bijgestuurd:
- De renovatie en uitbreiding van het Wij-Land wordt nieuwbouw. Deze wijziging is kostenneutraal, maar leidt tot vertraging. Hiervoor is draagvlak bij het schoolbestuur.
- Bij de renovatie van de Herman Gorter aan de D. Doniastraat zoeken we naar een mogelijkheid om het knelpunt rond ruimte voor beweegonderwijs op te lossen.
Er is een begin gemaakt met een wijk-OHP (onderwijshuisvestingsplan) waarin we de vervanging en uitbreiding van de scholen De Gouw & De Kernschool, De Windroos & Kleurenpracht, De Horizon en de Vrije School in samenhang aanpakken. Waar het de kansengelijkheid kan bevorderen, kijken we of we meerdere voorzieningen kunnen combineren op en rond de scholen.
Er zijn geen schoolgebouwen opgeleverd en in gebruik genomen. Hierdoor zijn er nog geen energieneutrale en duurzame schoolgebouwen bijgekomen.