Publiekrechtelijk
- Publiekrechtelijk
Vervoerregio Amsterdam
(Bedragen x €1.000)Vervoerregio AmsterdamRechtsvorm:Gemeenschappelijke regeling - openbaar lichaam
Oprichtings-/publicatiedatum:7 maart 2017Vestigingsplaats:AmsterdamToezichtsregime:middelOpenbaar belangDe Vervoerregio Amsterdam heeft als doel het, door samenwerking van gemeenten, oplossen van regionale problemen en benutten van regionale kansen in de regio Amsterdam.
Bestuurlijk belangWethouder Slegers is lid van het AB/DB.
De wethouder van Amsterdam is voorzitter van het DB en tevens voorzitter van de Regioraad
Stemverhouding: 11,3%Actualiteiten en risico'sOntwikkelingen
Wijzigingen GR
Per 1 juli 2022 is de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) gewijzigd. Voor de Vervoerregio Amsterdam gaat deze wetswijziging over het versterken van de democratische legitimatie en de kaderstellende en controlerende rol van gemeenteraden bij taken die op basis van de Gemeenschappelijke regeling Vervoerregio Amsterdam worden uitgevoerd. Als gevolg van deze wijziging van de Wgr moet de Gemeenschappelijke regeling (GR) van de Vervoerregio Amsterdam per 1 juli 2024 zijn aangepast.
De wijziging van de Wgr betreft voor de Vervoerregio Amsterdam drie onderdelen:
- Versterken van de positie van gemeenteraden bij besluitvorming in gemeenschappelijke regelingen;
- Aanvullende controle-instrumenten voor gemeenteraden;
- Verbeteren van de positie van gemeenteraden met betrekking tot het functioneren van de regeling.
In de vergadering van 5 maart 2024 neemt de regioraad van de Vervoervoerregio het besluit om het voorstel tot wijziging van de GR voor te leggen aan de deelnemende gemeenten.
Nieuw beleidskader
In 2023 is het oude beleidskader van 2017 vernieuwd en het nieuwe beleidskader van de VRA vastgesteld. Het Beleidskader Mobiliteit is (als regionaal verkeer-en vervoersplan binnen de Planwet verkeer en vervoer en de Gemeenschappelijke regeling Vervoerregio Amsterdam) het overkoepelende, strategische beleidsdocument van de Vervoerregio. Het schetst de visie op de lange termijn, op alle vormen van mobiliteit in de regio. Ook beschrijft het wat de VRA wilt doen om deze visie te realiseren. Daarmee geeft het richting aan het handelen van de Vervoerregio. Met het nieuwe beleidskader wilt de VRA beter aansluiten op de actuele, grote opgaven die om actie vragen op het gebied van mobiliteit en nog duidelijker richting geeft aan de keuzes.
EBS concessie
Vanaf december 2023 is de nieuwe concessie Zaanstreek-Waterland (gegund aan EBS) van start gegaan. Door verschillende problemen, waaronder een grote mate van rituitval, zag de VRA zich genoodzaakt EBS te eisen met een verbeterplan te komen. Het plan betreft een 4-tal elementen:
- Verbetermaatregelen veiligheid
- Verbetermaatregelen reisinformatie
- Verbetermaatregelen marketingcommunicatie
- Verbetermaatregelen uitvoering dienstregeling
Het Verbeterplan beslaat de periode 8 januari tot en met 31 augustus 2024 en is erop gebaseerd dat het personeelstekort vóór 1 september is opgelost en EBS met ingang van die datum weer op basis van de aanbestede dienstregeling rijdt.
Bereikbaarheid bij gebiedsontwikkeling
Nergens in Nederland is de druk op de woningmarkt zo hoog als in de Metropoolregio Amsterdam (MRA). Daarom moeten er in korte tijd veel nieuwe woningen worden gebouwd. De totale behoefte in de MRA is 250.000 woningen tot 2040, waarbij 175.000 al moet worden gebouwd voor 2030. Om dit mogelijk te maken is een aanzienlijke bereikbaarheidsinvestering nodig van alle MRA-partners.
Financiële positie
Jaarrekening 2022
In 2022 werden er € 110,6 miljoen minder lasten en € 14,3 miljoen minder baten gerealiseerd dan begroot. Dit
resulteert in een totale onderbesteding van € 96,3 miljoen. Deze onderbesteding is beklemd. Dat wil zeggen: bestemd voor bijdragen aan projecten die al eerder in contracten, overeenkomsten of beschikkingen zijn vastgelegd.
In de begroting van 2022 werd rekening gehouden met € 32,4 miljoen die uit het beschikbare saldo BDU onttrokken moest worden. (Zie de regel Mutatie saldo bij de Algemene dekkingsmiddelen in tabel 1). Door de onderbesteding van € 96,3 miljoen slaat dit om in een toevoeging van € 64,0 miljoen aan dit saldo BDU. Begin 2022 was het beschikbare BDU-saldo € 187,1 miljoen. Dit stijgt nu met de bovengenoemde toevoeging naar € 250,9 miljoen eind 2022.
Begroting 2024-2027
De volgende bestuurlijke hoofdthema’s worden voorzien:
- Werken aan verkeersveiligheid; met een aanpak die erop gericht is om gevaarlijke wegen, fietspaden, kruispunten en rotondes versneld aan te pakken. Vanuit het Rijk wordt cofinanciering beschikbaar gesteld. Zaanstad werkt aan de verbetering van de verkeersveiligheid door uitvoering van de activiteiten uit het Werkplan verkeersveiligheid 2021-2023 en maakt hierbij gebruik van de mogelijkheden van cofinanciering door VRA en Rijk.
- Schoon & Duurzaam; het verduurzamen van alle onderdelen van het mobiliteitssysteem. Eén van de belangrijkere punten daarbij is het verschonen van het openbaar vervoer met de Zero Emissie-deal, waarmee de vervoerders worden ondersteund. De nieuwe concessie Zaanstreek-Waterland (eind 2023) zal uitgevoerd worden met bussen die volledig Zero Emissie (ZE) rijden.
- Samen Bouwen aan Bereikbaarheid (Sbab); in het programma ‘Samen Bouwen aan Bereikbaarheid’ werken regio en Rijk samen aan de bereikbaarheid van de Metropool tegen de achtergrond van de verdere groei met ruim 250.000 woningen tot 2040. Zaanstad is goed aangehaakt, o.a. bij de totstandkoming van het Multimodaal Toekomstbeeld MRA.
- Voor iedereen toegankelijke mobiliteit; De VRA wil ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen zelfstandig kunnen reizen en daarmee meer vrijheid hebben in hun mobiliteit. Voorbeelden van acties zijn de inzet van de OV-Coach die mensen helpt reizen in het openbaar vervoer en het realiseren van toegankelijke haltes.
- Concessies openbaar vervoer; Het gebruik van het openbaar vervoer is nog niet op het niveau van voor corona. Het is nog niet duidelijk hoe dit zich verder zal ontwikkelen. Samen met het Rijk en de vervoerders werkt de VRA aan slim omgaan met de nieuwe situatie en de onzekerheden. De concessie Zaanstreek-Waterland is eind juni 2022 gegund aan EBS. EBS biedt vanaf de start een hoog vervoersaanbod aan en zet in op technologische ontwikkeling en nog meer inclusiviteit.
Risico's en beheersmaatregelen
- De start van de nieuwe concessie door EBS voor het concessiegebied Zaanstreek-Waterland is niet geheel vlekkeloos verlopen. Zaanstad en de regio heeft te kampen met veel rituitval door een tekort aan personeel en een hoog ziekteverzuim. Daarbij zijn er gebreken gebleken aan de bussen zelf en is de gewenste elektrische vloot nog niet gereed. Een verbeterplan moet daar verandering in brengen, waarbij EBS zelf hoopt in september haar dienstregeling weer op orde te hebben.
- Zuidasdok; het project zorgt voor een betere bereikbaarheid van de Amsterdamse Zuidas en het noordelijke deel van de Randstad. Stagnatie van het project raakt ook andere ambities, zoals aanpassingen op Amsterdam CS → Om de voortgang gaande te houden, is er continu overleg met Amsterdam en het Rijk.
- Woningbouwopgave MRA; in een vroege fase moet al rekening worden gehouden met de toekomstige mobiliteitsbehoefte. Bij het Rijk staat echter het denken over de bouwopgave centraal. Dit kan leiden tot onwenselijke mobiliteitspatronen of complexe mobiliteitsopgaven naderhand → De VRA is in allerlei gremia actief om de belangen van mobiliteit voor het voetlicht te brengen bij de planvorming.
- Tekort laadcapaciteit; het elektriciteitsnetwerk raakt vol hetgeen effect heeft voor de beschikbaarheid van laadcapaciteit voor elektrische bussen en de geplande instroom van elektrische bussen → De gemeente Amsterdam maakt deel uit van een taskforce om met oplossingen te komen. De VRA en GVB zijn via Amsterdam aangesloten hierbij.
- Duuzaamheidsambitie; voor het behalen van de duurzaamheidsdoelstellingen moeten veel partijen op veel niveaus in de regio samenwerken. De sturings- en beïnvloedingsmogelijkheden van de VRA zijn beperkt → De VRA houdt vinger aan de pols vanuit het programma Schoon en duurzaam en draagt zelf bij door in de bedrijfsvoering te werken op het hoogste niveau 5 van de duurzaamheidsprestatieladder.
- Publiekrechtelijk
Centraal Nautisch Beheer
(Bedragen x €1.000)Centraal Nautisch BeheerRechtsvorm:Gemeenschappelijke regeling - bedrijfsvoeringsorganisatie
Oprichtings-/publicatiedatum:18-03-1994Vestigingsplaats:AmsterdamToezichtsregime:middelOpenbaar belangHet Centraal Nautisch Beheer (CNB) heeft als doel het verkrijgen van eenheid in het beleid en de uitvoering van taken van gemeenten en het rijk die betrekking hebben op het scheepvaartverkeer binnen het Noordzeekanaalgebied. De regeling is ook bedoeld om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van infrastructurele voorzieningen en de toegankelijkheid van de vaarweg.
Bestuurlijk belangWethouder Slegers is lid van het bestuur, plaatsvervanger wethouder Onclin.
Stemverhouding: 15%Actualiteiten en risico'sActuele ontwikkelingen
- CNB blijft uit oogpunt van nautische belangen nauw betrokken bij ruimtelijke ontwikkelingen in de regio, zoals de inrichting van het IJ en de noord-zuidverbinding voor langzaam verkeer.
- Het monitoren van de Noordzee ten aanzien van scheepvaartontwikkeling en klimaatverandering.
- Het blijvend actualiseren van het Havenveiligheidsplan Noordzeekanaalgebied.
- In het kader van schone scheepvaart het veilig bunkeren van nieuwe brandstoffen waaronder waterstof en methanol in het Noordzeekanaalgebied mogelijk te maken.
- Er is gewerkt aan technische en inhoudelijke aanpassingen van de Regionale Havenverordening 2019. De inhoudelijke aanpassingen hebben betrekking op nieuwe regels t.a.v. gevaarlijke stoffen, het ontgassen en ontsmetten van scheepsladingen. Tevens anticipeert de nieuwe verordening op de komst van nieuwe, milieuvriendelijke brandstoffen. In december 2023 is de nieuwe Regionale Havenverordening 2023 door de Gemeenteraad van Zaanstad vastgesteld. Per 1 januari 2024 is de nieuwe verordening in werking getreden.
- De tarieven van het Havenafvalstoffenplan zijn per 1 april 2024 aangepast als gevolg van de volgende ontwikkelingen:
- Een verlaging van de milieubijdragen van de schepen, met uitzondering van de zeecruise. Na verificatie bleken deze milieubijdragen te hoog ingeschat te zijn.
- Een invoering van een kortingssysteem voor schepen conform de Europese uitvoeringsverordening. Schepen, die kunnen aantonen dat ze minder afval produceren en/of een goed afvalbeheer hebben, krijgen korting op hun milieubijdrage.
- Een verhoging van de vergoedingen met circa 10% aan de inzamelaars voor huisvuil en klein gevaarlijk afval vanwege gestegen kosten voor inzameling, transport en verwerking.
- Door de impact van de droogte afgelopen zomer is het schutregiem in de monding van het Noordzeekanaal onder beperkingen onderhevig geweest. Ter beperking van de impact van de verzilting mede als gevolg van de droogte wordt een selectieve onttrekkingsinstallatie gebouwd naast het Sluizencomplex in IJmuiden die zout water afvoert naar zee Deze is volgens planning gereed eind 2024 of begin 2025.
- Er is gewerkt aan de wijziging van de Gemeenschappelijke Regeling CNB Noordzeekanaalgebied in verband met de gewijzigde Wet gemeenschappelijke regeling. Besluitvorming in de gemeente Zaanstad zal in de eerste helft van 2024 worden aangeboden.
Risicoprofiel
Het risicoprofiel van de gemeenschappelijke regeling Centraal Nautisch Beheer Noordzeekanaalgebied is "gemiddeld" laag. Financieel draagt de gemeente Zaanstad nauwelijks bij in de gemeenschappelijke regeling. Het Havenbedrijf Amsterdam NV draagt het exploitatiesaldo. Zaanstad heeft 15% van de stemmen in het Algemeen Bestuur.
Financiële positie
Zaanstad betaalt jaarlijks een bedrag van € 11 als bijdrage voor het uitvoeren van veiligheidsinspecties bij zeeschepen. Voor het overige garandeert het Havenbedrijf Amsterdam de financiële exploitatie van de GR Centraal Nautisch Beheer Noordzeekanaalgebied.
Risico's en beheersmaatregelen
Risico: Het CNB heeft geen eigen weerstandsvermogen. De publieke taakuitoefening is door het CNB gemandateerd aan de Divisie Havenmeester van het Havenbedrijf Amsterdam NV. De governance-regels waaraan Havenbedrijf Amsterdam NV moet voldoen, onder andere die van solvabiliteit en liquiditeit, waarborgen dat onverwachte financiële tegenvallers de publieke taakuitoefening niet in gevaar brengen.
Beheersmaatregelen vanuit gemeente Zaanstad:
- Begroting en jaarrekening van de afgelopen drie jaren zijn beschikbaar.
- Zaanstad neemt deel aan het Algemeen bestuur van CNB. Minimaal twee keer per jaar is er een bestuursvergadering. De vaststelling van de begroting en jaarrekening vindt plaats in het Algemeen bestuur CNB. Alvorens de jaarstukken ter vaststelling voor te leggen, kunnen de gemeenteraden jaarlijks een zienswijze geven op de jaarstukken.
- Zaanstad participeert in het Beleidsoverleg van het CNB. Dat komt elke twee maanden bij elkaar.
- Voorstellen van Verbonden Partijen tot aanpassing van de statuten en gemeentelijke deelname worden altijd besproken met sector Strategie en Control.
Risico: Havenbedrijf Amsterdam NV hanteert een systeem van risicomanagement gebaseerd op Enterprise Risk Management (COSO-ERM). Risico’s op verschillende deelgebieden zijn geïnventariseerd en geclassificeerd op basis van kans en mogelijke impact. Periodiek wordt deze inventarisatie herhaald om gewijzigde of nieuwe risico’s tijdig te kunnen onderkennen.
Beheersmaatregelen:
- goed opgeleid personeel (regelmatige oefening en bijscholing, eigen simulator);
- up-to-date-systemen en technische infrastructuur tot heldere processen & procedurebeschrijvingen met duidelijke bevelstructuur;
- het onderhouden van nauwe contacten met belangrijke externe belanghebbenden zoals Rijkswaterstaat;
- periodieke evaluatie of de bestaande beheersmaatregelen nog afdoende zijn en of aanvullende maatregelen nodig zijn.
Privaatrechtelijk
- Privaatrechtelijk
Betaalbare Koopwoningen Zaanstad Holding B.V.
(Bedragen x €1.000)Betaalbare Koopwoningen Zaanstad Holding B.V.Rechtsvorm:Besloten Vennootschap
Oprichtings-/publicatiedatum:6 oktober 2005Vestigingsplaats:ZaandamToezichtsregime:hoogOpenbaar belangHet doel van Betaalbare Koopwoningen Zaanstad Holding B.V. (BKZ) is tweeledig:
- Het bevorderen van de volkshuisvesting overeenkomstig het beleid van de gemeente Zaanstad
- Het realiseren van kwalitatief hoogwaardige sociale koopwoningen in de gemeente Zaanstad; het via erfpacht beschikbaar stellen van deze woningen aan de gewenste doelgroep en het uitvoeren van een beleid teneinde deze woningen zoveel mogelijk voor de doelgroep te behoudenBestuurlijk belangGemeente Zaanstad is voor 100% eigenaar van de aandelen. Het voltallig college vertegenwoordigt de enige aandeelhouder gemeente Zaanstad.
Er is sprake van duale aansturing waarbij de wethouder financiën invulling geeft aan de eigenaarsrol en het inhoudelijk opdrachtgeverschap is belegd bij de beleidsportefeuillehouder.
Stemverhouding: 100%Actualiteiten en risico'sOntwikkelingen BKZ
BKZ Holding kent diverse modellen met elk een aparte BV:
- De portefeuille van BKZ BV traditioneel omvat per 1 januari 2023 nog ca.144 contracten.
- De portefeuille van GRZ BV omvat per 1 januari 2023
- BKZ erfpachtvariant 103 contracten.
- BKZ instap ca. 33 contracten.
- BKZ Duurzaamfunderingsherstel
- BKZ Starterswoning
BKZ Starterswoning
Voor de bestaande modellen zit BKZ in een beheer fase, waarbij de nadruk komt te liggen op een goede beheersing van de financiën en cashflow en inzicht in het risico van het niet aflossen (afnemen van tranches). De stijgende rente en de inflatie zijn van invloed op de woningmarkt. De financierbaarheid van woningen was lastig. Dit betekende een druk op de prijzen en minder belangstelling per woning. Inmiddels is mede onder invloed van de stijgende lonen weer een opwaartse druk op de woningprijzen gaande. In 2023 werden er minder gronden en tranches afgenomen in vergelijking met het jaar ervoor. Dit komt doordat er minder woningen werden doorverkocht waarbij zowel de grond als de tranches worden afgenomen zodat een vol eigendom kan worden geleverd. Een andere oorzaak is de gestegen rente waardoor het voor bewoners moeilijk is om de opgelegde tranches financieel rond te krijgen. Deze groep kan daarom een betalingsregeling afspreken met BKZ.
BKZ Starterswoning is gericht op het realiseren en behouden van bereikbare koopwoningen voor starters en huishoudens met lage middeninkomens. In het project Oostzijderpark zijn in 2023 de eerste tien woningen aan de doelgroep toegewezen en zijn de akten gepasseerd bij de notaris. De verwachting is dat deze woningen in 2024 worden opgeleverd. De financiering hiervoor vindt plaats via de Bank Nederlandse Gemeenten. De gemeente geeft een gemeentegarantie voor deze lening. Inmiddels zijn ca 250 BKZ Starterswoningen in overeenkomsten met ontwikkelaars vastgelegd. De hogere bouwkosten en de gestegen rente leiden tot vertraging in de bouwprojecten waar BKZ starterswoningen worden gerealiseerd. De verwachting is dat in de komende jaren gestart wordt met de projecten Kreekrijk en Zaans Kwartier.
Duurzaam Funderingsherstel Zaanstad (VHF-DFZ model)
Dit model gaat om funderings- en cascoherstel in combinatie met het aanbrengen van energiebesparende maatregelen. Vanuit het Volkshuisvestingsfonds zijn middelen toegekend aan de gemeente en afgelopen jaren zijn diverse woningen aangekocht. Parteon v Vanuit het project Dwarsstraten in de Eendrachtstraat. Inmiddels zijn twee woningen gesloopt en heeft nieuwbouw plaats gevonden in 2023. Van deze twee nieuw gebouwde woningen zal één woning worden verkocht en één woning zal als modelwoning worden gebruikt.
De mogelijkheden voor renovatie dan wel sloop/nieuwbouw waarbij middelen vanuit het Volkshuisvestingsfonds kunnen worden ingezet werkt BKZ in opdracht van de gemeente uit.
Financiële positie
Jaarrekening 2022
De jaarrekening over 2022 is op 22 december 2023 in de AvA vastgesteld. BKZ Holding heeft het jaar 2022 afgesloten met een positief resultaat van € 517.021,-. Het resultaat is grotendeels gerealiseerd door de opbrengst bij verkoop van tranches boven de boekwaarde en door de waardestijging van gronden in het model erfpacht die na 10 jaar niet door de bewoners zijn afgenomen. Door de inkomsten uit verkopen en het afnemen van tranches bedraagt het saldo van de rekening-courant verhouding met de gemeente Zaanstad per ultimo 2022 10,1 miljoen euro. De rekening-courant verhouding met de gemeente Zaanstad heeft een positief saldo van 3 miljoen euro waarvan 2 miljoen euro in 2023 wordt afgelost. Het eigen vermogen van BKZ holding bedraagt ca € 18,5 miljoen euro. De gemeente heeft voor het duurzaam funderingsherstel een lening (kredietfaciliteit) verstrekt aan BKZ van 30 miljoen euro om grond en stukje van de woning(en) aan te kopen.
Begroting 2024:
De begroting 2024 wordt later dit jaar opgesteld.
Risico's en beheersmaatregelen
Risico's
- Het trancherisico op de opstal: de tranches worden niet afgenomen door kopers/eigenaren omdat er geen of onvoldoende inkomen of inkomensstijging is. Dit betekent dat pas op een later moment de resterende tranches, bijvoorbeeld bij doorverkoop, kunnen worden gerealiseerd. Dit heeft invloed op de cashflow.
- Daarnaast is de marktwaarde van de opstal van invloed op de hoogte van de prijzen van de tranches en dat kan consequenties hebben voor een sluitende businesscase,
- Risico van waardevermindering van de grond in de toekomst. De grond wordt 25 jaar na uitgifte opnieuw gewaardeerd. Dit kan leiden tot andere canonopbrengsten.
- Door afname van grond en tranches waardoor het volle eigendom wordt verkregen valt de woning buiten het BKZ model. Bij doorverkoop komt de woning dan niet ten goede aan de doelgroep vanwege de hoge woningprijzen.
- Renterisico: oplopende marktrente is van invloed op de businesscase.
- Inflatie heeft mede bijgedragen tot hoge bouwkosten waardoor het moeilijk is nieuwbouw te realiseren in het segment sociale koopwoningen.
- Hoge vaste kosten door een kleinere portefeuille van BKZ betekent een exploitatierisico. Bij het uitrollen van nieuwe projecten kunnen deze kosten over een groter aantal woningen verdeeld worden. Ook kunnen hoge ontwikkelkosten drukken op het resultaat.
- Kennis bij een enkele persoon of klein aantal personen maakt de organisatie kwetsbaar en is een risico voor de continuïteit.
Beheersmaatregelen:
- Periodieke rapportages naar college (3x) en college en raad (1x). Deze rapportages bevatten gegevens met betrekking tot aantal woningen, liquiditeit, prognoses cashflow, risico’s, etc.
- Jaarlijkse inkomenstoets bij kopers door BKZ.
- Regelmatig overleg tussen ambtenaren en de directeur van BKZ. De samenwerking is goed.
- Het nieuwe model (BKZ Starterswoning) is gestart waarbij BKZ woningen langer voor de doelgroep kan behouden.
- Het project VHF-DFZ loopt in de periode 2023-2031. Vanuit het Volkshuisvestingsfonds is geld gereserveerd voor renovatie en sloop-nieuwbouw.
- De gemeente heeft voor de BKZ woningen in de projecten Kreekrijk en Zaankwartier een subsidie (startbouwimpuls) aangevraagd zodat de woningen aan de doelgroep kunnen worden verkocht doordat een hogere prijs aan de ontwikkelaar kan worden geboden.
- Afspraken maken over mogelijke verbeteringen in de governance samen met BKZ in het eerste halfjaar van 2024.